EC1 Łódź – Nowe Centrum Łodzi: historia miasta przemysłowego w jednym miejscu
Kiedyś elektrownia, dzisiaj nowoczesne centrum kulturalno-edukacyjne. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę jak bardzo historia tego miejsca, odzwierciedla historię całego miasta, jak upadło razem z łódzkim przemysłem, a potem tchnięto w nie drugie życie… I tak jak cała Łódź przechodzi obecnie wielką przemianę.
Dzisiaj po raz kolejny piszemy dla Was o Łodzi, ale o Łodzi zupełnie nowej, rewitalizowanej, pełnej kultury, nowoczesnej architektury i otwartej na przedsiębiorców. Łódź się buduje, rozwija i zmienia, a zauważą to szczególnie osoby, które do Łodzi nie zaglądały przez ostatnie kilka, kilkanaście lat. Więc jeżeli już dawno Wasza stopa nie stanęła na łódzkiej ziemi, to przedstawiamy Wam kilka powodów dla których koniecznie musicie zajrzeć do tego miasta w centrum Polski :)
Łódź przez kilka ostatnich lat była miastem w budowie, jednak ta budowa wcale się jeszcze nie zakończyła. Na naszych oczach powstaje Nowe Centrum Łodzi. Centrum, którego serce bije w EC1, czyli odnowionych budynkach starej elektrociepłowni. To właśnie te budynki wraz z dworcem Łódź Fabryczna, biurowcami oraz odnowionymi kamienicami daje przedsmak tego co czeka nas za kilka lat.
A czeka nas sporo, bo w planach jest budowa tzw. Rynku Kobro, kolejne biurowce, bloki mieszkalne, Brama Miasta i kilka nowych ulic (koniecznie zobaczcie wizualizacje!). Plany są ambitne, wizualizacje cieszą oko i już nie możemy doczekać się końca prac, szczególnie wspomnianego Rynku Kobro, który ma być udostępniony dla mieszkańców w 2022 roku.
Miejsca i ulice, które kiedyś omijało się szerokim łukiem ze strachu i obawy przed niebezpieczeństwami czyhającymi w ciemnych zakamarkach i bramach lub po prostu ze wstydu, nabierają nowych kształtów, lśnią nowością i stają się nową wizytówką miasta.
Jednym z tych miejsc, które staje się właśnie taką nową wizytówką miasta jest dawny budynek elektrociepłowni EC1. EC1 budziło się do nowego życia etapami i cały czas nie odsłoniło jeszcze wszystkich kart. Początkowo, mimo, że budynki już były z zewnątrz wykończone to wewnątrz trwały prace i nie wszystkie atrakcje były od razu dostępne. Zaczęto powoli, stopniowo otwierać poszczególne części, udostępniać je zwiedzającym, uruchamiać ekspozycje, zapraszać inwestorów i tworzyć miejsce stanowiące centrum kulturalno-artystyczne Łodzi. O tym co dokładnie znajduje się tutaj obecnie oraz dalszych planach przeczytacie kilka akapitów niżej, bo to o czym chcemy Wam opowiedzieć najpierw to niesamowita historia tego miejsca.
Mimo, że historia naszego rodzimego miasta nie jest nam obca, to zagłębianie historii dawnej Elektrowni Łódzkiej było dla nas czymś nowym. O dziwo, znaleźliśmy wiele punktów wspólnych pomiędzy historią miasta a historią EC1, bo chcąc nie chcąc ich losy toczyły się na tych samych torach…
W tym tekście przeczytasz o:
Historia elektrowni
Historia elektrowni sięga początku XX wieku i trzeba tu od razu nadmienić, że nazwa EC1 pojawiła się dopiero w latach 60-tych. Pierwszy budynek funkcjonował pod nazwą Elektrownia Łódzka, a prąd zaczął być produkowany we wrześniu 1907 roku. Wtedy to właśnie ruszyła pierwsza komercyjna elektrownia w Łodzi. Był to czas, kiedy Łódź była już miastem wielkoprzemysłowym, pełną zabudowań fabrycznych, przysłowiową Ziemią Obiecaną. Zresztą warto dodać, iż początkowo, aż 90% wytwarzanej energii służyło zasilaniu zakładów przemysłowych, a tylko 10% szło do mieszkań i na oświetlenie ulic.
Do 1913 trwały dalsze modernizacje, zwiększające moc maszyn, a już w latach 20tych rozpoczęto adaptację kolejnych budynków przemysłowych z powodu rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną. W lipcu 1930 roku uruchomiono turbozespół firmy Brown Boveri w tzw. Nowej Centrali. Kolejne rozbudowy dotyczyły modernizacji i przygotowania do pracy ciepłowniczej (elektrownia produkowała parę technologiczną od 1953 roku). We wspomnianym roku 1960 nadano nazwę EC1 najstarszej elektrowni (już wtedy funkcjonowała EC2).
Architektonicznie, pierwsze budynki elektrowni reprezentowały panujący wtedy styl secesyjny, a późniejsze modernistyczny (lata 20-te, w tym Nowa Centrala). Obecnie łatwo odróżnić te dwie części – secesyjna to ta kontrastowa: cegła z jasnymi elementami i łukami, a modernistyczna ma niebieskie elementy, które przecinają ceglane ściany. Na uwagę zasługuje również sama budowa drugiego etapu zakładająca budowę stalowego szkieletu, który został wypełniony cegłami, co miało praktyczny aspekt: w przypadku wypadku, szkielet miał utrzymać główną konstrukcję, nawet bez cegieł.
Elektrociepłownia rosła w siłę, dawała zatrudnienie łodzianom i można wręcz mówić o etosie pracy. Ludzie byli dumni z służby w elektrowni, żyli tą pracą, a koledzy z pracy stawali się dla nich rodziną. Pracownicy ze sobą współpracowali i wzajemnie sobie pomagali. Spędzano tutaj dużą część swojego życia, a nawet wspólnie świętowano Boże Narodzenie. Podkreślają to liczne zdjęcia pracowników, które zostały zachowane, na których z dumą pozują na tle elektrowni.
Jednak niestety dobra passa skończyła się pod koniec XX wieku, gdy upadał również przemysł włókienniczy, główna gałąź łódzkiej gospodarki. EC1 podobnie jak reszta miasta, stawała się miejscem coraz bardziej zaniedbanym, bo wraz z upadkiem przemysłu lekkiego na początku lat 90-tych, spadało również zapotrzebowanie na energię pozyskiwaną z elektrociepłowni.
Elektrownia ostatecznie została zamknięta z końcem roku 1999 r, a w 2005 r. jej właścicielem zostało miasto Łódź…
Elektrownia dzisiaj – EC1 Łódź – Miasto Kultury
EC1 Łódź – Miasto Kultury, bo tak brzmi pełna nazwa rewitalizowanego kompleksu, jest miejscem, gdzie stawia się na inteligentne spędzanie wolnego czasu i kulturowe doznania. Celem rewitalizacji było przywrócenie wyglądu architektonicznego z lat 1907-1929 roku i adaptowanie dostępnych przestrzeni do zupełnie nowych funkcji. Po przejęciu EC1 przez miasto, prace rozpoczęły się w 2008 roku.
Przykładem odnowionych wnętrz i ich adaptacji pod nowe cele jest imponująca Hala Maszyn, z zabytkowymi schodami i pomostem – obecnie w tym miejscu odbywają się liczne kulturalne i edukacyjne wydarzenia oraz spotkania, wystawy i targi, jak chociażby Festiwal Transatlantyk, wystawa Leonardo da Vinci – Energia Umysłu czy spotkania blogerów SeeBloggers.
Kiedyś było to miejsce, gdzie biło serce elektrowni, bo znajdowały się tutaj turbozespoły, które wytwarzały prąd. Obecnie nie ma po nich tutaj śladu, ale jeden z nich można oglądać w Centrum Nauki i Techniki (chociaż trzeba nadmienić, że turbozespół który jest w CNiT, nigdy nie znajdował się w Hali Maszyn, tylko w nowej części, zbudowanej w 1929 roku).
Co więc znajduje się na terenie dzisiejszego EC1?
Centrum Nauki i Techniki EC1
Jedną z największych atrakcji EC1 jest Centrum Nauki i Techniki EC1 – interaktywna i edukacyjna wystawa. Z jednej strony pokazuje i uczy jak powstawała tutaj energia, z wykorzystaniem zachowanych wnętrz dawnej elektrociepłowni oraz oryginalnymi eksponatami.
Można tutaj zobaczyć jak transportowany był węgiel, jak działały olbrzymie kotły, a nawet poczuć się jak w jednym z nich, przechodząc przez ich sam środek (spokojnie, jest bezpiecznie!).
I to w EC1 i Centrum Nauki i Techniki jest najpiękniejsze, że nie znajdujemy się w nowym budynku wybudowanym specjalnie do tego celu, ale w budynku faktycznej elektrowni, w którym widzimy oryginalne elementy, a w nie wkomponowane są wystawy i eksponaty. Są konstrukcje, stelaże, a w końcu piece uzupełnione o ciekawe animacje i interaktywne gry, które pozwalają w atrakcyjny sposób aktywnie włączyć się do poznawania procesu wytwarzania energii.
Poza odkrywaniem skąd się bierze prąd, dowiadujemy się również jak wyglądała tutaj codzienna praca, możemy wejść do nastawni, sterować poszczególnymi elementami systemu czy zarządzać dostawami prądu w mieście.
Z drugiej strony są wystawy tematyczne dotyczące różnych zjawisk fizycznych, reakcji chemicznych, działania natury, dźwięku, światła a nawet kosmosu!
Jest oczywiście również wystawa poświęcona energii atomowej i odnawialnym źródłom energii. Dla odwiedzających dostępne są specjalne mini-przewodniki, które zachęcają do odwiedzania wystawy z uwzględnieniem konkretnej tematyki: pozyskiwania energii, ekologii, wody, chemii (w tym różnych pierwiastków) lub kosmosu (takie wycieczki trwają od 1,5 do 3 godzin).
Podczas zwiedzania CNiT uwagę przykuwa szczególnie srebrna kula znajdująca sie w tej samej hali co turbozespół firmy Brown Boveri. Kula ta jest kinem sferycznym, w którym można oglądać krótkie, 20-25 minutowe filmy 2D lub 3D za dodatkową opłatą.
Podróż po CNiT to olbrzymia dawka wiedzy, przekazywana w ciekawy i interaktywny sposób w pięknych, odnowionych wnętrzach dawnej elektrociepłowni. Z jednej strony chodzimy wzdłuż metalowych konstrukcji, na ceramicznych, w części zachowanych, kafelkach, a z drugiej strony mamy do czynienia z nowoczesnymi rozwiązaniami, dotykowymi ekranami, grami angażującymi wiele osób. To właśnie ta cała otoczka sprawia, że jest to wyjątkowe miejsce.
Jaki jest cel tych wszystkich ekspozycji? Przede wszystkim edukacja, ale głównie pod kątem wytwarzania energii. Zapewniamy, że po aktywnym odwiedzeniu Centrum, już nigdy na pytanie “Skąd się bierze prąd?” nie odpowiesz “Z gniazdka!” ;-)
Jeśli chcecie wyciągnąć z tego miejsca jak najwięcej to szczególnie polecamy Wam rozmowy z pracownikami CNiT, których znajdziecie przy każdej ekspozycji. Jest to niepowtarzalna okazja na zdobycie kompleksowej wiedzy, z ciekawostkami, zarysem historycznym i wyjaśnieniem jak korzystać z poszczególnych symulacji i gier. Nie bójcie się, podchodźcie i pytajcie. Pracownicy są świetnie przeszkoleni i przygotowani, służą wiedzą i pomocą, a do tego są bardzo sympatyczni :)
My byliśmy pod olbrzymim wrażeniem wiedzy i kompetencji osób pracujących w Centrum Nauki i Techniki. Nieczęsto zdarza się, aby pracownicy sami podchodzili, tłumaczyli, zachęcali do interakcji, a tutaj jest to standardem! I nie są to po prostu ludzie obsługujący poszczególne ekspozycje i pilnujący porządku – to są ludzie z pasją i olbrzymią wiedzą, którą chcą dzielić się z odwiedzającymi, więc grzechem jest nie skorzystać :)
Planetarium w EC1
Kolejnym miejscem w EC1, zasługującym na uwagę jest planetarium, które zostało otwarte w styczniu 2016 roku. Jest to najnowocześniejsze planetarium w Polsce, zajęło pierwsze miejsce w plebiscycie 7 Nowych Cudów Polski 2016 organizowanym przez National Geographic Traveler.
Kiedyś była tutaj Hala Kotłów, po której zostały jedynie fragmenty ścian. Obecnie, po wejściu do tej części EC1 od razu rzuca się w oczy duża kopuła, w której znajduje się właśnie Planetarium.
Na olbrzymim ekranie sferycznym o średnicy 14 metrów i rozdzielczości 8K prezentowane są pokazy zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych. Ciekawe są również specjalne pokazy “na żywo”, podczas których omawiane są widoczne danego dnia gwiazdozbiory, mgławice, galaktyki – wszystko opowiadane przez pasjonatów, którzy wzbogacają przekaz o ciekawostki i różne legendy.
I inne…
Na terenie EC1 funkcjonują również instytucje związane z filmem: Narodowe Centrum Kultury Filmowej oraz Łódź Film Commission.
Narodowe Centrum Kultury Filmowej w EC1 docelowo ma być miejscem kulturalno-edukacyjnym, z kilkoma salami kinowymi i wystawami dotyczącymi kinematografii. W planach są trzy wystawy stałe: Mechaniczne Oko (ukazujące historię i techniki związane z kręceniem filmów), Materia Kina (interaktywna wystawa pokazująca kompleksowe tworzenie filmów) oraz Kino Polonia (historia kina polskiego). Planowany termin zakończenia prac to koniec 2019 roku, a my ponownie już przebieramy nogami, nie mogąc doczekać się udostępniania wystawy odwiedzającym.
Łódź Film Commission ma za zadanie kompleksowo wspierać filmowców, a wręcz być współproducentem. Można tu skorzystać zarówno z pomocy przy wyborze planów zdjęciowych, kwestiach organizacyjnych, jak zdobycie zgód czy nawet pozyskać dodatkowe fundusze z Łódzkiego Funduszu Filmowego.
W osobnym budynku, który kiedyś był warsztatem przy elektrowni, w 2019 roku otworzy się Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej. Znajdą się tutaj wystawy związane z komiksem i grami komputerowymi, w tym również grami, pozwalającymi na podróż sentymentalną do lat 80tych. Już teraz można podglądać prace w budynku z okien EC1.
Polecamy Wam również nowo otwartą część dla dzieci: Ulica Żywiołów.
Podsumownie
EC1 Centrum Kultury jest jednym z elementów Nowego Centrum Łodzi, ale doskonale oddaje kondycję i duszę całego miasta. Jesteśmy świadkami przemian, dynamicznego rozwoju miasta, wraz z nowym centrum Łodzi, które jest jej bijącym sercem.
Z niecierpliwością czekamy na ukończenie kolejnych inwestycji i z nadzieją patrzymy na plany zagospodarowania tej całej przestrzeni. Póki co, teren wokół EC1 i Dworca Fabrycznego jest nadal placem budowy, ale już niedługo będzie miejscem nie do poznania.
Innymi słowy: jeśli jeszcze tutaj nie byliście, koniecznie musicie tu zajrzeć! :)
Materiał powstał w wyniku akcji organizowanej przez Polską Organizację Turystyczną przy partnerstwie Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Łódzkiego.
…zjechała prawie całą Europę za młodu, zamiłowanie do podróżowania odziedziczyła po rodzicach. Pomimo to wspólnie odkrywamy wiele miejsc na nowo. Nie lubi siedzieć w miejscu i stara się maksymalnie dużo wyciągnąć z każdego wyjazdu. To ona jest odpowiedzialna za znajdywanie miejsc, do których jedziemy i sprawia... Więcej o nas >>
Austria
Azory
Chiny
Cypr
Czechy
Dania
Dominikana
Dubaj
Hiszpania
Islandia
Japonia
Kuba
Litwa
Madera
Malta
Maroko
Meksyk
Niemcy
Polska
Portugalia
Singapur
Słowacja
Stany Zjednoczone
Szwajcaria
Ukraina
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
Wyspy Kanaryjskie
Wyspy Owcze
